Tarih Öncesi Çağlarda Sanat

Sanatın çıkış serüveni hakkında ne biliyoruz? Mesela ilk sanatçılar kimlerdi? İlk sanat sanat için miydi? yoksa toplum için mi?

İnsanlık tarihi bölümler halinde 3 önemli kültür dönemine ayrılır:

Paleolitik (Yağma Kültür)
Neolitik (Tarım Kültürü)
Endüstri (Bilim Kültürü)

İnsanlar bu kültür aşamalarının birinden diğerine geçmek için büyük çabalar göstermişlerdir. Bu geçiş dönemleri büyük savaşlara, göçlere, inanç değişikliklerine haliyle büyük acılara sebep olmuştur. Örneğin: yağma kültürde avcı – toplayıcı olan toplum sürekli tüketici durumda kalmış ve hazıra alışmıştı. Bu hazırcılık evresinden, kendi ürettiklerini tüketme konumuna geçiş yağma hayatın hemen hemen bütün getirdiklerini terk etmeyi zorunlu kılmıştı.

Bu yazımızda tarihteki ilk sanatçıların yani insanoğlunun varoluşundan tarıma geçişine kadar ki toplumsal yaşantısını, bize ulaştırdıkları sanat eserleri üzerinden inceleyeceğiz.

Daha sonra ki yazılarımızda toprağın insanlığa nasıl bir gelecek hazırladığını, bu yeni hayata uygun eserlerin (resim, mimari,heykel) hangi niteliklerle ortaya çıktığını inceleyeceğiz. Şimdi birazcık geriye gidelim!

Tarih: M.Ö 600.000 – 8.000, Yer: Anadolu, İspanya, Fransa, İtalya, Rusya, Avusturya, Sicilya, İngiltere

Günümüze ulaşabilmiş uygarlık mirasının en eskileri M.Ö 300.000 yıllarına tarihlendirilmektedir. M.Ö. 10.000 ‘e kadar süren bu tarih öncesi döneme Paleolitik Çağ, 10.000 – 8.000 arasındaki döneme ise Mezolitik Çağ diyoruz. Bu iki döneme aynı zamanda ortak bir ad olarak Prehistorik, Primitif Çağ’ da deniliyor.

Bizim ‘mağara çağı’ olarak da adlandırdığımız bu prehistorik dönem resim ve heykel alanında ifade gücü ve biçimsel çarpıcılığıyla oldukça ilginçti.

Öncelikle, bu dönemdeki sanat eserlerinin üslubunda anıtsal nitelikler olmadığı için eserlere ‘Primitif Halk Sanatları’ diyeceğiz.

Primitif Halk Sanatları, çobanlık ve yarı tarımcı topluluklarda gözleniyor. Bu sanatın diğer bir özelliği ise devlet kuramamış ama kabile sistemi ile yaşantısını sürdüren halkların sanatı olmasıdır. Bu prehistorik dönemde insanlar avcılık ve toplayıcılık yaparak göçebe bir yaşam sürmüşler. Henüz yazı olmadığı için dönem insanının inançları hakkında kesin bir bilgimiz yok malesef. Ancak doğanın koşullarına sıkı bir şekilde bağlı olan bu insanların arkalarından bıraktıkları eserlere bakarak büyüye dayalı bir inanç sistemi geliştirdiklerinin söyleyebiliyoruz. Aynı zamanda yeryüzünün büyük bir bölümü buzullarla kaplı olması göçebe bir yaşam sürmeleri bunların hepsi dönemin sanatının biçimlendiren unsurlar.

Dönemin en göz alıcı sanatı Resim

Tarih öncesi çağın resim örnekleri binlerce yıllık geçmişi olduğu halde, bugüne tüm canlılığı ile ulaşmıştır. Bu resimlerin günümüze kadar gelmesinin en önemli nedeni resimlerin güneş ışığından uzak, göze çarpmayan, mağaraların en karanlık bölümlerine yapılmış olmasıdır. Böylece resimler, insan, ısı ve ışık tahribatından korunmuştur. Bu resimler o kadar iyi korunmuştur ki 1880 yılında İspanya’da ilk paleolitik çağ mağara resimleri bulunduğunda gerçek olabileceğine inanılmamış, sahte damgası vurulmuştur. Daha sonra Fransa’da aynı tür resimler bulununca İspanya’dakilerin de sahte olmadığı anlaşılmıştır.