Şu anda Arizona’da Hi Jolly Anıtı denen yere giderseniz anıtın üstünde şöyle bir yazı görürsünüz:
“Hi Jolly’nin son kampı.
Takriben 1828’de Suriye’de doğdu. 12 Aralık 1902’de Quartzsite’de öldü.
10 Şubat 1856’da bu ülkeye geldi. Deveci, denkçi ve kılavuz olarak 30 yıldan fazla Birleşik Devletler Hükümeti’ne doğrulukla hizmet etti.”
Bu Hi Jolly denen adamın Amerika’ya ayak bastığı günün anısına Arizonalılar her yıl 10 Ocak’ta büyük bir festival yaparlar. Üstelik şaşırtıcı olan şu ki bu adam bir Osmanlı vatandaşıdır. Peki, ABD’de insanlar Hi Jolly’ye neden bu kadar değer veriyor? Kim bu adam? Gelin videonun devamında hep beraber öğrenelim.
(intro)
1846-1848 yılları arasında iki yıl boyunca sürmüş Meksika Savaşı bitmişti. Yenilen taraf Meksika, kazanansa Amerika Birleşik Devletleri’ydi. Bu savaş sonucunda Birleşik Devletler, Kaliforniya’da hak sahibi oluyor ama aynı zamanda çoğunluğu çöl olan topraklarda hâkimiyet sağlıyordu. Savaş sonrasında Birleşik Devletler kovboy kültürünü tanımıştır. Ancak fark ederler ki çölde askeri malzemelerin taşınmasında atlar ve katırlar yeterli olmamaktadır. Bunun üzerine çöle daha uyumlu bir hayvan kullanmak akıllarına gelir. Evet, Birleşik Devletler çöl gemisi olarak da bilinen develerden bir birlik kurmak istemektedir. İyi, güzel, hoş ama Amerika’da hiç deve yoktur ki. Bunun üzerine develerle nam salmış Ortadoğu’dan deve getirtmeye karar verirler. O zamanlarda Ortadoğu Osmanlı idaresi altındadır. Bu yüzden ABD Savunma Bakanı Jefferson Davis, Amerika Birleşik Devletleri’nin Osmanlı büyükelçisi aracılığı ile padişah Abdülmecid ile mektuplaşır. Abdülmecid’in oluru ve fazladan iki deve hediyesi ile Amerika Birleşik Devletleri’ne dönecek Amerikalılar develerin kullanımı ve bakımı için İstanbul’dan sonra İzmir’e uğrayarak aralarında Hacı Ali’nin de olduğu 4 deveciyi de yanlarına alırlar. Peki, Hacı Ali kimdir? Onu da yakından tanıyalım.
1828 yılı civarında, Yunan bir baba ve Suriyeli Hristiyan Arap bir anneden Philip Tedro ismi ile İzmir’de bir çocuk dünyaya gelir. Daha sonra Philip Tedro Müslüman olur ve ismini Ali olarak değiştirir. İlerleyen zamanlarda hacca da gidince çevresinde Hacı Ali olarak anılmaya başlanır. Amerika’ya gitmesiyle onu yepyeni bir hayat beklemektedir. Develer ile Teksas Indianola limanına gelen ilk kafile, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ilk deve birliğinin de temelini oluşturur. Kafilenin liderliğini ise tabii ki deveci Hacı Ali yapar. Ancak Amerika’dakiler ona Hacı Ali demekte zorlanır çünkü “ı” harfi İngilizcede yoktur. Bu yüzden daha kolay söyleyebilmek fonetiğini biraz değiştirerek ona “Hi Jolly” diye hitap etmeye başlarlar. İşte bir Amerikan efsanesi böylece görevine başlar. İşi develeri eğitmek, kafile reisliği yapmak ve yeni deve eğitimcileri yetiştirmektir. Bu görevini de gayet başarıyla yapar. Ancak Amerikan İç Savaşı’nın bitmesinin ardından develerin atları ve diğer hayvanları ürküttüğü gerekçesiyle deve nakliye birliğinin kapatılmasına karar verilir.
Develer 1864 yılında bir açık arttırmada satılır. Hacı Ali, yanında tuttuğu birkaç deveyle, Kolorado Nehri’yle kömür madenleri arasında nakliye işine devam etmeye çalışır. İşlerin kesat gitmesi üzerine elinde kalan develeri Gila Bend yakınlarında Arizona çölüne salar. Ve burada hayatının en önemli kararını verir: Ülkesine dönmek yerine Amerika’da kalır. Arizona’da Meksika asıllı olduğu tahmin edilen Gertrudis Serna ile evlenir ve iki çocuk sahibi olur. Ömrünün geri kalan kısmında maden işlerinde çalışır. 1902’de vefat ettiğinde, artık Arizona bölgesinde ün salmış biridir. Amerikan tarihindeki ilk ve tek ‘baş deveci’ olan bu Osmanlı vatandaşının hatırasını yaşatmak için Arizona Valisi Benjamin Moeur, 1935 yılında Hacı Ali’nin mezarını bir anıta çevirir. Bugün Quartzside Mezarlığı’nda bulunan anıt, bir piramit ve üstünde bir deve figüründen oluşmaktadır ve şehrin en fazla ziyaret edilen noktalarından biridir. Her yıl ocak ayında mezarının başında ‘Hi Jolly’ festivali düzenlenmektedir. Bu festivalde geçit töreni, deve yarışları ve konserler yapılmaktadır. Ayrıca 1963 yılında The New Christy Minstrels isimli bir müzik grubu kendisi ile ilgili “Hi Jolly” adında folk bir şarkı bile yapmıştır.
İşte bir Osmanlı vatandaşı bir Amerikan efsanesine böyle dönüşmüştür. Böylece bir videomuzun daha sonuna geldik. Videolarımızdan haberdar olmak için abone olmayı ve bizlere destek olmak için videoyu beğenmeyi unutmayın.
0 Yorum